Grigory Petrov, Beyaz Zambaklar Ülkesinde, "Kahramanlar ve Millet" başlıklı bölümde;
Milletlerin tarihini kim yaratır? Ayrı ayrı fertler mi? Yoksa milletin bütün bireylerinin gayreti ve halkın ruhunun gerilimi sayesinde mi? sorularına Thomas Carlyle ve Lev Tolstoy ile cevap bulmaya çalışıyor.
Petrov'un da sorduğu gibi, sizce kim haklı? Tolstoy mu? Carlyle mi?
Carlyle’a göre, münferit milletlerin ve hatta insanlığın tarihini yapanlar, manen kuvvetli olanlar, zeka ve istidat sahibi bulunan fertler, yani kahramanlardır. İşte Ramsesler, Romünüsler, Temistokeller, Lutherler, Bismarklar vesaire hep bu kabil insanlardır.
Lev Tolstoy ise tamamıyla bunun aksini iddia ediyor ve diyor ki: Hayatı yaratan, olayların istikametini çizen ve bunların karakter ve rengini veren münferit şahıslar, Napolyonlar değildir. Halk kitlesinin kendisidir.
Diğer taraftan Caryle da diyor ki: “Halk kitlesi yerde yanan ve çürüyen bir saman gibidir. Büyük adamlar yani kahramanlarsa gökten düşen, samanı tutuşturan, halk kitlelerini canlandıran ve harekete getiren bir şimşek gibidir.
Lev Tolstoy başka bir portre çiziyor ve diyor ki:
“Tasavvur ediniz ki denizde büyük, pek büyük bir gemi hareket ediyor. Hareket esnasında geminin önünden sular bir şerit haline kaçıyor. Bu su şeridinin gemiyi sürüklediğini kim iddia edebilir? Aşikârdır ki bu su akıntısını vapur kendisi yapıyor ve kendi önünde kovalıyor. Muharrik olan kuvvet asıl vapurun kendisindedir. Akan sularsa bunun sonucudur.”
İşte böyle –diyor Tolstoy- bir millette hareket kuvveti oluşup büyüyünce kendiliğinden harekete geliyor, önündeki suları kovalıyor. Kendi hissiyatını, eğilimlerini ifade eden bir zatı kendi arasından rehber olarak seçiyor.
Savaş ve Barış romanının yazarı olan L.Tolstoy eğer Carlyle’ın kahraman ve şimşek karşılaştırmasını kabul etmiş olsaydı şöyle derdi: Evet, büyük adam, kahraman bir şimşektir. Fakat halk kitlesi ne kil tabakası ne de saman öbeğidir. O şimşeği meydana getiren milletin kendisidir. Ne zaman bir bulut veya birçok bulut elektrikle doyuma ulaşırsa, şimşek kendiliğinden hasıl olur. Eğer bulutta elektrik yoksa hiçbir zaman şimşek oluşmaz. Bulut rutubetli bir buhar halinde toplanır. Milletler de böyledir. Eğer bir millet azamet ve kahramanlık unsurlarını bulunduruyorsa, ondan şimşekler doğar, millet arasından kahramanlar çıkar. Eğer halk kitlesi soğuk ve rutubetli bir buhar yığıntısından ibaretse hiçbir kuvvet ondan şimşek çıkaramaz.
İlk bakışta bu iki görüş tamamen birbirine zıt ve uzlaşmaz gibi görünüyor. Bu durumda bunlardan birini seçmek gerekiyor.
Carlyle mı haklıdır? Yoksa Tolstoy mu?
Beyaz Zambaklar Ülkesinde, Grigory Petrov
