İlginç Yasaklanma Hikayeleriyle '100 Yasaklı Kitap'

AÄŸaçkakan Yayınları Yasaklı Kitaplara Işık Tutuyor

Farklı nedenlerle yasaklanmış, okuruyla arasına çeÅŸitli engeller konmuÅŸ ve hemen hemen herkesin hayatında, düÅŸünce ve iç dünyasında bir biçimde yer edinmiÅŸ kitapların; kimi zaman hazin, kimi zaman trajik, kimi zaman da komik yasaklanma hikâyeleri Birol AktaÅŸ’ın yazdığı “100 Yasaklı Kitap”ta bir araya geldi. AÄŸaçkakan Yayınları’ndan yayımlanan “100 Yasaklı Kitap”ta yer alan, Tommiks'ten Cesur Yeni Dünya'ya, Türlerin Kökeni’nden Karınca Duası’na 100 yayının okuyucuya ulaÅŸana kadar baÅŸlarından geçen hikâyeler en az o kitapların içindekiler kadar ilgiyi hak ediyor.

Tarih boyunca farklı farklı dönemlerde, bazı kitapların başına türlü badireler gelmiÅŸtir. Çin Hükümdarı olan Shih Huang Ti’nin Konfüçyüs okulundan gelen düÅŸünürlerin eserlerini yaktırması tarihte bilinen ilk kitap kıyımlarıdır ve tarihi MÖ 259-210’lara kadar uzanır.

O tarihten beri de hemen hemen dünyanın her bölgesinde iktidarlar, kitapları çok çeÅŸitli gerekçelerle sürekli yasaklar durur. Ä°skenderiye Kütüphanesi’nin yakılması, engizisyonun Latince kaleme alınmış Ä°ncil dışındaki Ä°ncilleri yasaklaması, gnostik kurulların kendi anlayışları dışında yazılmış kitapları yok etmesi, Hitler faÅŸizminin toplu kitap kıyımları ve yaÅŸadığımız coÄŸrafyada da tanzimatla baÅŸlayıp 12 Eylül askerî darbesiyle devam eden toplu kitap imhaları ve yasakları tarihte bilinen en büyük felaketlerdir.

Farklı nedenlerle yasaklanmış, okuruyla arasına çeÅŸitli engeller konmuÅŸ ve hemen hemen herkesin hayatında, düÅŸünce ve iç dünyasında bir biçimde yer edinmiÅŸ kitapların; kimi zaman hazin, kimi zaman trajik, kimi zaman da komik yasaklanma hikâyeleri Birol AktaÅŸ’ın yazdığı “100 Yasaklı Kitap”ta bir araya geldi.

AÄŸaçkakan Yayınları’ndan yayımlanan “100 Yasaklı Kitap”ta yer alan, Tommiks'ten Cesur Yeni Dünya'ya, Türlerin Kökeni’nden Karınca Duası’na 100 yayının okuyucuya ulaÅŸana kadar baÅŸlarından geçen hikâyeler en az o kitapların içindekiler kadar ilgiyi hak ediyor.

Ä°ÅŸte bu kitaplardan bazılarının başına gelen ilginç yasaklanma hikayeleri:

Tommiks:

Özgün adı Capitan Miki olan ve 1951 yılından beri Ä°talya’da, 1955’ten beri de Türkiye’de yayımlanmakta olan popüler çizgi roman Tommiks hiçbir politik doku ve gönderme içermemesine raÄŸmen, 1961 yılında Türkiye’de yasaklanır. Yasaklanma gerekçesi “çocukların aklını çeleceÄŸi” gibi ne olduÄŸu belirsiz bir gerekçeye dayandırılır. O tarihten sonra defalarca yeni baskılarının yapılmış olması, hattâ bazı gazeteler tarafından uzunca bir süre promosyon ÅŸeklinde dağıtılmış olması bu yasağın çok sıkı bir ÅŸekilde takip edilmemiÅŸ olduÄŸunu akla getirir. Devlet sanki bu kitaplar yüzünden ders çalışmayan çocuklarından ÅŸikâyet eden insanların gönlünü almak için çıkarmıştır bu yasak kararını. Yasağın sadece 1961 tarihli belirli bir sayı için uygulanıp uygulanmamış olduÄŸu da pek açık deÄŸildir.

Insight Guide Turkey (Tel zımbanın yasaklattığı kitap)/Sevan Nişanyan:

Sayısız esere imza atan Sevan NiÅŸanyan, 1988’de Insight Guide Turkey adlı bir kitap yayımlar. Kitabın tarih bölümünde 16. Yüzyıla ait bir harita basılıdır. Haritada Karaman eyaletinin adı Caramania olarak geçmektedir. Ancak C harfi kitabın cilt zımbasına denk gelmiÅŸtir ve Caramania adı aramania olarak okunur. Bakanlar Kurulu hemen harekete geçer ve bu ismin Armenia olduÄŸuna karar vererek kitap hakkında toplatma kararı çıkarır. Dönemin bakanı Adnan Kahveci ile görüÅŸen NiÅŸanyan karşılıklı gülüÅŸtükten sonra bu yanlış anlaşılmayı düzeltirler ve kitap yeniden yayımlanır, tabii cilt zımbasına dikkat edilerek...

Åžeker Portakalı/ Jose Mauro de Vasconcelos:

Milli EÄŸitim Bakanlığı’nın “100 Temel Eser” olarak okullarda çocuklara önerdiÄŸi kitaplar arasında bulunan Åžeker Portakalı’nı bir öÄŸretmenin öÄŸrencilerine performans ödevi olarak vermesi üzerine, bir veli kitapta küfürler ve argo sözcükler bulunduÄŸu gerekçesiyle bakanlıktan kitabın yasaklanması için harekete geçmesini ister. Bakanlık da kitabı inceleyerek kitabın “Türk örf ve âdetlerine uymadığı ve çocukların geliÅŸimini olumsuz yönde etkileyecek unsurlar içerdiÄŸi” gerekçesiyle öÄŸretmen hakkında soruÅŸturma baÅŸlatarak kitabın sakıncalı olduÄŸunu tesciller. Devlet millet el ele bir bela daha böylece savuÅŸturulur ve çocuklar büyük bir tehlikeden korunmuÅŸ, buna yol açanlara gerekli gözdağı verilmiÅŸ olur.

Alice Harikalar Diyarında/Lewis Carroll:

Alice Harikalar Diyarında’nın yasaklanma gerekçesi ilginç bir biçimde belki de çoÄŸumuzun hayatta ulaÅŸmaya çalıştığı çok ideal bir durumdur aslında. Kitap hayvanlara haddinden fazla insan özellikleri yüklenmiÅŸ olmasının insanlara hakaret sayılacağı, ilerde çocukların, hayvanlarla insanlara eÅŸit düzeyde yaklaÅŸacağı gerekçeleriyle 1931’de Çin’in Hunan eyaletinde yasaklanmış, daha sonra “aynı nedenlerden” ötürü Amerika’da da birkaç okulda kütüphanelerden kaldırılmıştır.

Afrodit / Pierre Louÿs:

Roman Türkiye’de, zamanın Malatya milletvekili Nasuhi Baydar’ın çevirisiyle 1939’da yayımlanır ve yayımlanır yayımlanmaz da kızılca kıyamet kopar. Kitap toplattırılarak hakkında “müstehcenlikten” dava açılır. 10 Ocak 1940’ta yapılan duruÅŸmada, romanı yayımlayan Semih Lütfi ile romanı basan Kenan Dinçman’ı, avukat sıfatıyla ünlü romancı Esat Mahmut Karakurt savunur. Ä°brahim Hakkı Konyalı ise davanın bilirkiÅŸisidir. Savcı, Afrodit’in bazı bölümleri için “Huzuru adalette zikrinden teeddüp duydum,” deyince, Esat Mahmut Karakurt,“Edebiyatın yeri kitaptır, kitaplıktır; kitap olarak neÅŸredilmeyecekse, edebî yazıları mahkeme duvarlarına mı yapıştıralım? Bu gibi eserlerin yeri kitapçı dükkânlarıdır,” diye karşılık verir. Sonunda mahkeme, romanın bir de Ä°stanbul Üniversitesi öÄŸretim üyelerinden oluÅŸan bir bilirkiÅŸi kurulunca incelenmesine karar verir.

5 Åžubat’ta yapılan ikinci duruÅŸmada Mustafa Åžekip Tunç, Ali Nihat Tarlan ve Sadrettin Celal Antel’den oluÅŸan bilirkiÅŸi kurulu, Afrodit’in müstehcen deÄŸil, özgün bir sanat yapıtı olduÄŸu yönünde bir rapor verir. Dönemin savcısı kanaatini ÅŸöyle ifade eder. “Her milletin kendine has bir ahlak anlayışı vardır. Fransa’da suç sayılmayan bir sanat eseri, Türkiye’de ahlaka aykırı sayılabilir.” Bunun üzerine duruÅŸma salonunu dolduran ve davaya fazlasıyla ilgi gösteren halk, “Afrodit, afrodit,” diye tempo tutup bağırmaya baÅŸlar. Kalabalığı susturmaya gücü yetmeyen mahkeme heyeti polisten yardım ister. Polis mahkemede bulunanlara müdahale etmeye kalkışınca kalabalık bu sefer de hep bir ağızdan Ä°stiklal Marşı’nı okumaya baÅŸlar, polis de donup kalır mahkeme salonunda. Ortam bu sayede biraz yumuÅŸar ve polis salona müdahale etmekten vazgeçer.

Birol AktaÅŸ’ın AÄŸaçkakan Yayınları’ndan yayımlanan “100 Yasaklı Kitap” isimli kitabı 24 Mart Cuma günü raflardaki yerini alacak.